Zbiory
Stanisław Ignacy Witkiewicz

Portret reprezentujący okres międzywojenny to dzieło wszechstronnego, wybitnego artysty, malarza, pisarza, filozofa, dramaturga i fotografika Stanisława Ignacego Witkiewicza, zwanego Witkacym. Praca stanowi interesujący przykład wizerunku wykonywanego na zlecenie założonej w 1925 roku jednoosobowej autorskiej Firmy Portretowej S.I. Witkiewicz. Witkacy zadeklarował rezygnację z twórczości artystycznej na rzecz tworzenia portretów na zamówienia klientów, według precyzyjnych zasad i cennika zawartych w Regulaminie Firmy, ogłoszonym drukiem w 1928 roku. Wyodrębniono w nim pięć głównych typów wizerunków oznaczonych literami od A do E, odpowiadających różnym konwencjom obrazowania. Najdroższe były portrety typu A, tzn. „najbardziej wylizane” i jednocześnie najmniej cenione przez Witkacego. Najwyżej oceniał typ C, malowany z własnej inicjatywy.

Portret Konińskiej określony został jako typ B+E, w regulaminie nazwany typem dziecinnym. Typ B wraz z jego wariantami należał do najliczniej wykonywanych przez artystę dzieł. Ich cechą charakterystyczną jest twarz, która ulega rozmaitym przeobrażeniom, zwłaszcza wzrok portretowanej postaci. Drugim istotnym elementem są usta zaakcentowane intensywnie czerwoną barwą. Również w zielonogórskim dziele uwaga artysty skupiona została na twarzy młodej kobiety o wyrazistych rysach, z dużymi brązowymi oczami i wąskimi ustami z delikatnie zarysowanym uśmiechem. Kolorystyka portretu utrzymana jest w ciepłej palecie barw z dominującymi żółcieniami, z którymi skontrastowane zostały ostrzejsze brązy, nie zakłócając jednak harmonii barwnej. Bodźcami inspirującymi autora przy pracy były w tym przypadku sucharkico skrupulatnie odnotował obok sygnatury i oznaczenia typologicznego portretu. Identyfikację bohaterki ułatwiła kartka z odręcznym (nie autorskim) napisem znajdująca się na rewersie dzieła o następującej treści: Naucz gimn. Józefina Konińska – wielka ratowniczka Polaków i Żydów w okresie okupacji hitlerowskiej, Córka Karola i siostra Karola (juniora) literata, przyjaciela Witkacego w Zakopanem w międzywojniu. Narzeczona pisarza francusko-polskiego André Vardot (którego portret Witkacego jest własnością Muzeum Narodowego w Krakowie).

Na zdjęciu:

  • Portret Józefiny Konińskiej, 1936, pastel, papier, 60×52 cm, nr inw. MZG-S-II-1145

Stanisław Ignacy Witkiewicz urodził się w 1885 w Warszawie, zmarł w 1939 roku w Jeziorach na Ukrainie. Od 1890 roku mieszkał w Zakopanem, gdzie zaprzyjaźnił się m.in. z Leonem Chwistkiem. W latach 1905-1910 odbył nieregularne studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W roku 1914 po samobójczej śmierci narzeczonej Jadwigi Janczewskiej wyjechał do Australii razem ze swym przyjacielem etnografem i antropologiem Bronisławem Malinowskim. Lata I wojny światowej spędził w Petersburgu. Po powrocie do Polski, w latach 1918-1922 wystawiał swoje prace z grupą formistów. W 1919 roku opublikował swoją pracę teoretyczną Nowe formy w malarstwie zawierającą teorię Czystej Formy. W 1925 roku porzucił malarstwo olejne i stworzył jednoosobową Firmę Portretową, która działała do samobójczej śmierci Witkacego. W jej ramach artysta stworzył około sześć tysięcy portretów, przy czym obecnie znamy jedynie niewielki ułamek tej imponującej całości.