14 października 2019 r. zmarł Bohdan Butenko. Ta niespodziewana wiadomość bardzo zasmuciła środowisko zielonogórskich muzealników. Jeszcze w sierpniu ubiegłego roku gościliśmy artystę w naszej instytucji. Przyjechał na otwarcie wystawy prezentującej jego dorobek artystyczny i odbył ciekawe spotkanie z publicznością, która pojawiła się na wernisażu. Pan Bohdan wspaniale i zajmująco rozmawiał z Ewą Grudą (kuratorka wystawy) o bohaterach swoich rysunków, początkach rysowania, przeprowadził nas też przez historię zawodowego życia. Bardzo się cieszył ze spotkania i rozmów z entuzjastami swojego talentu. Pomimo zmęczenia i wysokiej temperatury przez kilka kwadransów podpisywał książki. Nikt nie odszedł bez jego autografu. Następnego dnia poprowadził warsztaty dla najmłodszych i spotkał się z seniorami.
Po zakończeniu wystawy jeszcze od czasu do czasu dzwonił, przesyłał świąteczne życzenia, “odgrażał się” spotkaniem w Warszawie. Niestety nie zdążyliśmy. Już nam się nie uda z nim zobaczyć. Ogromny żal i smutek.
Bohdan Butenko (ur. 1931), mistrz polskiej ilustracji, ukończył Akademię Sztuk Plastycznych w Warszawie. Tuż po dyplomie w pracowni Jana Marcina Szancera (1955) został redaktorem artystycznym w wydawnictwie Nasza Księgarnia. Tutaj w roku 1956 powstały jego pierwsze książki: „Pan Maluśkiewicz i wieloryb” Juliana Tuwima oraz „35 maja” Ericha Kästnera. Od tego czasu pojawiło się na polskim rynku około 250 tytułów w jego opracowaniu, opatrzonych często magiczną sygnaturą Butenko pinxit. Wiele z nich zostało wydanych także za granicą.
Od początku kariery artystycznej twórczość Bohdana Butenki cechuje duża różnorodność. Oprócz ilustrowania i projektowania książek artysta zajmuje się również plakatem, opracowaniem typograficznym tekstów popularnonaukowych, scenografią teatralną i telewizyjną, tworzy ilustracje i layouty do czasopism i programów teatralnych, a także projekty do filmów animowanych. Znane są jego pocztówki, znaczki pocztowe, mniej znane – akwarelowe pejzaże. Jest twórcą komiksowych postaci – Gapiszona i Kwapiszona (teksty własne), Gucia i Cezara (tekst: Krystyna Boglar), panny Kreseczki i pana Motorka (tekst: Wanda Chotomska). Gapiszon narodził się sześćdziesiąt lat temu (1958) jako bohater pierwszego polskiego programu animowanego, zaś pozostali bohaterowie pojawiali się najpierw w czasopismach dla dzieci, a następnie w książkach, w teatrze i w filmach animowanych. Dla dzieci artysta ilustruje i opracowuje graficznie książki wielu znanych autorów: Jana Brzechwy, Juliana Tuwima, Wandy Chotomskiej, Joanny Kulmowej, Joanny Papuzińskiej, Wiktora Woroszylskiego, Edmunda Niziurskiego, Ericha Kästnera, Edwarda Leara i innych. Dla dorosłych zilustrował prozę Bohumila Hrabala, poezje Adama Asnyka, Tadeusza Kubiaka i wiele innych publikacji, w tym… książkę telefoniczną.
Jako scenograf ma na swoim koncie m.in. oprawę plastyczną Kabaretu Starszych Panów, Kabaretu Moralnego Niepokoju, koncertów Jacques’a Brela i Skaldów. Stworzył plakaty do wielu znanych filmów, jak: „Kobieta i mężczyzna”, „W pełnym słońcu”, „Milion lat przed naszą erą”, a dla dzieci – „I ty zostaniesz Indianinem”, „Mniejszy szuka dużego”, „Przygody misia Yogi”.
Bohdan Butenko to jednak przede wszystkim wybitny artysta książki – zarówno ilustrator gotowych tekstów, jak i twórca książek autorskich, w których tekst i obraz uzupełniają się i wzajemnie przenikają, tworząc spójną artystycznie narrację. Jako tzw. architekt książki stosuje zasadę opracowania całościowego, w którym wszystkie elementy: okładki, wyklejki, strona przedtytułowa i tytułowa, strona redakcyjna, otwarcia i zamknięcia rozdziałów, a wreszcie towarzyszące tekstowi ilustracje są starannie zaprojektowane.
Ważną rolę w opracowaniach tego twórcy odgrywa liternictwo, niekiedy odręczne, stylizowane na dziecięce bazgroły („Cyryl, gdzie jesteś?” Woroszylskiego, „35 maja” Kӓstnera). Brawurowo niestarannej, rozpoznawalnej kresce Mistrza Butenki towarzyszą często obrazowe cytaty z innych dzieł, służące zazwyczaj wydobyciu komizmu sytuacji. Kolażem artysta posługuje się najchętniej w książkach o charakterze popularnonaukowym (opracowania tekstów Elwiry Milewskiej i Włodzimierza Zonna) lub w fotokomiksach (cykl o przygodach Kwapiszona).
W Polsce książki zilustrowane przez Bohdana Butenkę są nagradzane przez jurorów wielu konkursów nieprzerwanie od lat 50. ubiegłego wieku do chwili obecnej. Otrzymały tytuł Najpiękniejszej Książki Roku, przyznawany przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek, tytuł Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY, jak również takie tytuły, jak BESTSELLER-ek Wrocławskich Promocji Dobrych Książek czy Dziecięcy Bestseller Roku „Dong” Fundacji Świat Dziecka. Są także systematycznie wpisywane na Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej w Warszawie. [Ewa Gruda]