11 października 2023 roku odbył się wernisaż wystawy pt. „Talleyrandowie – powrót”, który przyciągnął dużą uwagę i zgromadził licznie przybyłych gości. Początkowo planowano zorganizować wydarzenie w sali witrażowej, ale ze względu na niespodziewanie dużą liczbę gości, szybko przenieśliśmy się do sali koncertowej. Ostatecznie na wernisażu zgromadziło się aż 160 osób, co stanowiło miłą niespodziankę i motywację dla pracowników MZL.
Dziedzictwo materialne rodu Bironów i Talleyrandów, łączące historię Łotwy, Polski, Niemiec i Francji, rozproszone po muzeach, prywatnych kolekcjach i archiwach Europy i Ameryki stanowi wybitną wartość historyczną przez fakt mecenatu, jaki w XVIII i XIX wieku roztaczali nad ludźmi kultury, sztuki i nauki przedstawiciele tych rodów. Najwybitniejszą ich reprezentantką była Dorota księżna de Talleyrand-Périgord, księżna Dino i księżna żagańska.
Wystawa w Muzeum Ziemi Lubuskiej pod nieco przewrotnym tytułem Talleyrandowie – powrót jest próbą pokazania zaledwie ułamka dziedzictwa, które pozostało po niej w granicach państwa polskiego. Wokół postaci księżnej Dino, jej rodziców i potomków snujemy na wystawie opowieść o rodzinie, która w Żaganiu, Zatoniu i Otyniu pozostawiła swoje piętno jako wyjątkowi właściciele i dobrzy gospodarze. Nie równając się ze zbiorami w Rundāle i Valençay chcemy przez tę ekspozycję zachęcić odwiedzających do refleksji nad pięknymi kartami historii naszego regionu.
Historia księstwa żagańskiego to ważna część lubuskich dziejów. Nowy szczególny etap jego przeszłości na wystawie Talleyrandowie – powrót inaugurują portrety kurlandzkich książąt Doroty i Piotra Bironów. Księżna żagańska Dorota Talleyrand-Périgord z racji urodzenia i zmysłu dyplomatycznego cieszyła się szczególnymi względami wielu koronowanych głów. Była kobietą wielkiego serca i filantropką, a jej zamiłowanie do kultury i sztuki owocowało przyjaźniami z pisarzami, malarzami i kompozytorami. Symbolicznym wyrazem objęcia przez nią władztwa nad księstwem żagańskim jest efektowny kufel wykonany na jej zamówienie w berlińskiej pracowni złotniczej Johanna Georga Hossauera. Zdobiące go monety i medale ukazują zarówno kolejnych władców Żagania, jak i dzieje rodziny.
Z kolei księżnę Dorotę jako osobę z ówczesnej elity, bystrego obserwatora zmian zachodzących w Europie oraz znawczynię i miłośniczkę sztuki, przybliża bogato ilustrowany dziennik, który jest zapisem jej podróży do Włoch. Jego oryginał prezentujemy na wystawie. Dziennik po pracach translacyjnych i opatrzeniu komentarzami zostanie udostępniony jako wydawnictwo reprintowe. Na wystawie zarówno dzieje księżnej Dino, jak i epokę, w której żyła ukazują dzieła rzeźbiarskie, obrazy, dokumenty archiwalne, wyroby złotnicze, elementy meblarstwa, makieta otyńskiego klasztoru, czy filiżanka z widokiem pałacu w Zatoniu.
Ekspozycja Talleyrandowie – powrót to wspólna realizacja Fundacji Ogrody Kultury im. księżnej Dino i Muzeum Ziemi Lubuskiej, będąca szczególną formą upamiętnienia księżnej żagańskiej, jej rodziny oraz powstałego 745 lat temu księstwa żagańskiego.
Tekst i kuratorzy: Jarosław Skorulski, dr Longin Dzieżyc
Początek wydarzenia to chwila powitania ze strony Dyrektora MZL, Leszka Kani. Następnie swoje przemówienia wygłosili kuratorzy wystawy: Jarosław Skorulski, Prezes Fundacji Ogrody Kultury oraz dr Longin Dzieżyc, zastępca dyrektora MZL.
Kolejnym punktem programu było wystąpienie profesora Bogdana Idzikowskiego, który pełnił rolę moderatora panelu dyskusyjnego. W rozmowie wzięli udział ważni naukowcy i badacze historii: JM UZ prof. Wojciech Strzyżewski, prof. Marek Biszczanik oraz prof. Zbigniew Bujkiewicz. Każdy z prelegentów podzielił się swoimi doświadczeniami związanymi z badaniami nad rodziną Talleyrandów oraz samą księżną Dino.
Prof. Wojciech Strzyżewski opowiedział o symbolice herbów, rodzinie Talleyrandów i ich pochodzeniu. Jego wypowiedź stanowiła doskonałe wprowadzenie do dalszych rozważań oscylujących wokół tematyki wernisażu.
Prof. Marek Biszczanik podzielił się swoimi refleksjami dotyczącymi tłumaczenia dziennika księżnej Dino oraz jej wspomnień z podróży do Włoch.Zaznaczył, że dziennik zawierał więcej odniesień do wewnętrznych przeżyć księżnej niż wcześniejsze jej pamiętniki, w dużej mierze skupiające się wokół majątku w Zatoniu i okolicach. Podróże do Włoch także stanowią bogaty opis jej wniosków nad życiem, obaw i refleksji nad przemijaniem. Profesor zaznaczył, że tekst ten stanowił wyzwanie, zwłaszcza ze względu na jego charakter rękopiśmienny. Język niemiecki zawarty w dzienniku był podobny, ale nie identyczny, a styl miał pewne cechy baroku. W tekście pojawiały się także fragmenty w języku francuskim, łacinie i angielskim, co dodatkowo komplikowało proces tłumaczenia.
Prof. Zbigniew Bujkiewicz przedstawił swoje badania nad dokumentami majątkowymi i finansowymi księżnej Dino. Wyjaśnił, że księżna nie tylko była filantropką, ale także aktywnie interesowała się biznesem. Analiza dokumentów pozwoliła ujawnić, że Dorota de Talleyrand-Périgord posiadała 30 hektarów ziemi i osiągała roczny dochód na poziomie 100 tysięcy czystych talarów. Po uwzględnieniu kosztów związanych z prowadzeniem gospodarstwa oraz utrzymaniem pałacu żagańskiego, pozostawało jej około 90 tysięcy talarów czystego zysku. Księżna umiała mądrze gospodarować swoimi finansami, inwestować i pomnażać kapitał, co świadczyło o jej zdolnościach biznesowych.
Sale wystawowe są przepięknie przygotowane i przypominają pomieszczenia z XIX wieku. Wystawa prezentuje historię księżnej Dino oraz epokę, w której żyła, poprzez wyjątkowe eksponaty, takie jak rzeźby, obrazy, dokumenty archiwalne, wyroby ze złota, meble, makieta klasztoru w Otyniu i filiżanka z widokiem pałacu w Żaganiu. W trakcie wernisażu odbyła się prezentacja publikacji Dorota Talleyrand-Périgord. Wspomnienia z podróży 1852-1853.
Ekspozycja Talleyrandowie – powrót to wspólna realizacja Fundacji Ogrody Kultury im. księżnej Dino i Muzeum Ziemi Lubuskiej, będąca szczególną formą upamiętnienia księżnej żagańskiej, jej rodziny oraz powstałego 745 lat temu księstwa żagańskiego.
Dziękujemy Muzeum Narodowemu w Warszawie, Muzeum Narodowemu we Wrocławiu i Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, Żagańskiemu Pałacowi Kultury, Muzeum Miejskiemu w Nowej Soli, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, Archiwum Państwowemu w Zielonej Górze, parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Otyniu, parafii MNMP w Żaganiu, Stowarzyszeniu Przyjaciół Ziemi Otyńskiej, Stowarzyszeniu Nasze Zatonie, oraz prywatnym właścicielom za udostępnienie eksponatów na wystawę.
