Podczas uroczystego otwarcia wystaw głos zabrali: dyrektor Leszek Kania, dr Lidia Głuchowska oraz dr hab. Radosław Czarkowski, prof. UZ, dyrektorka Muzeum Serbołużyckiego w Budziszynie – Christina Boguszowa/Bogusz, której przemówienie przetłumaczył Jędrzej Soliński, wicedyrektor tego Muzeum.
Na obecną prezentację składa się pokaz wybranych dzieł Jana Buka/Bucka – nestora serbołużyckiej plastyki XX wieku – z kolekcji Muzeum Serbołużyckiego w Budziszynie, z inicjatywy kuratorki z Muzeum Ziemi Lubuskiej, Marty Gawędy-Szymaniak (w nawiązaniu do ustaleń badawczych dr. Głuchowskiej), wzbogacony o prace Adama Bagińskiego, Henryka Krakowiaka i Grażyny Michalak-Bazylewicz – trójki ostatnich żyjących spośród plejady zielonogórskich artystów zaprzyjaźnionych z Buckiem. Z uwagi na wspomniane lubusko-serbołużyckie kontakty artystów dzieła serbołużyckiego mistrza dopełnia pokaz prac współczesnych twórców zielonogórskich związanych z Instytutem Sztuk Wizualnych Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Ostatnia stacja wystawy z cyklu Wszystko jest pejzażem. Serbołużycki malarz Jan Buck odbędzie się natomiast w Muzeum Zamku i Twierdzy Senftenberg/Złym Komorowie, gdzie podsumowany zostanie także cały monumentalny projekt badawczo-wystawienniczy Hommage à Jan Buck (2022–2025).
Zielonogórski pokaz jest czwartym przystankiem obu cyklów wystaw – po prezentacjach na Łużycach – w Budziszynie/Hórnikecy (Knappenrode) i Chociebużu oraz we Wrocławiu. Każda z kolejnych odsłon jest niepowtarzalna. Dzieła Jana Bucka pokazywane są zawsze w innym zestawie, a te prezentowane na ekspozycjach towarzyszących powstały specjalnie na jednorazowe pokazy z odmiennymi podtytułami. Ponadto w ramach projektu Hommage à Jan Buck odbyły się dwie wystawy fotograficzne artystów serbołużyckich, niemieckich i polskich zrealizowane przez dr Lidię Głuchowską i Herberta Schirmera.
W ramach ekspozycji Hommage á Jan Buck (IV): Wszędzie – Nigdzie – Dom w Zielonej Górze można zobaczyć prace artystów z Instytutu Sztuk Wizualnych UZ (Paweł Andrzejewski, Cezary Bednarczyk, Kacper Będkowski, Andrzej Bobrowski, Piotr Czech, Radosław Czarkowski, Katarzyna Dziuba, Joanna Fuczko, Magdalena Gryska, Mirosław Gugała, Jarosław Jeschke, Paulina Komorowska-Birger, Marek Lalko, Alicja Lewicka-Szczegóła, Liwia Litecka, Jarosław Łukasik, Maryna Mazur, Ania Owsian-Matyja, Karolina Spiak, Patrycja Wilczek-Sterna, Katarzyna Smugarzewska, Piotr Szurek). Ich dzieła zostały po raz pierwszy w ramach opisywanego cyklu wyeksponowane w tych samych wnętrzach co prace Jana Bucka.
Wprowadzeniem naukowym do naszych wystaw było międzynarodowe sympozjum badawcze „Hommage à Jan Buck” – lubuskie i dolnośląskie konteksty: geografia, historia i sztuka. Zaproszenie, program oraz opis projektu badawczo-wystawienniczego znajduje się pod tym linkiem. Relację z wydarzenia można przeczytać tutaj.
Całe wydarzenie relacjonowały dwie ekipy filmowe:
TV LCI:
https://gorzow.tvp.pl/75812179/08022024
TVP3 Gorzów:
https://www.youtube.com/watch?v=ErgVx2iVHcU
Wystawy są uhonorowaniem artystycznej sylwetki Jana Bucka (1922–2019) z okazji setnej rocznicy jego urodzin. Ekspozycje stanowią część szeroko zakrojonego polsko-serbołużycko-niemieckiego projektu badawczo-wystawienniczego Hommage à Jan Buck (2022–2025), zainicjowanego przez Instytut Sztuk Wizualnych Uniwersytetu Zielonogórskiego pod kierownictwem naukowym dr Lidii Głuchowskiej. Celem przedsięwzięcia jest przypomnienie i rozpropagowanie twórczego dorobku jednego z najważniejszych malarzy łużyckich XX wieku po obu stronach polsko-niemieckiej granicy w kontekście decentralizacji globalnego kanonu historii sztuki i eksponowania horyzontalnych związków między „peryferiami“ – w tym konkretnym wypadku – w transgranicznym regionie Łużyce, którego wschodni obszar od 1945 r. stanowi część województw lubuskiego i dolnośląskiego. W ramach wspomnianego projektu zrealizowano też międzynarodowe sympozja badawcze, z których aktualne – piąte z cyklu – poprzedziło podwójny wernisaż wystaw w Muzeum Ziemi Lubuskiej, seria publikacji, a także film, którego dotychczasowe części można już zobaczyć w internecie.
Podwójny wernisaż wystaw uświetnił recital tradycyjnych pieśni z kręgu Dolnych i Górnych Łużyc w wykonaniu zespołu śpiewu ludowego MAMADA pod kierownictwem Viktorii Korol. Więcej informacji na temat zespołu oraz repertuarze znajduje się pod tym linkiem.
Jan Buck (1922–2019) za punkt wyjścia swojego malarstwa uznawał wspólną miarę podstawowych praw w przyrodzie i sztuce. W ten sposób wytyczył on serbołużyckim sztukom pięknym, dotąd ograniczonym do bardzo wąskiej sfery przeeksponowanego folkloryzmu i prowincjonalizmu, całkiem nowe założenia. Na podstawie swego doświadczenia, wskazującego, że współczesność należy ukazywać nie za pomocą środków rodem z przeszłości, lecz z odwołaniem do nowych, zgodnych z duchem czasu form, a także refleksji intelektualnej, Jan Buck wielokrotnie apelował o duchowe otwarcie sztuki serbołużyckiej na europejski modernizm, realizację tego postulatu wspierając poprzez swą twórczość.
Christina Boguszowa/Bogusz
kierowniczka cyklu wystaw retrospektywnych Jana Bucka
Wszędzie – Nigdzie – Dom to ostatnia, czwarta odsłona będąca wystawienniczym kontekstem dla projektu badawczego Hommage à Jan Buck. Jak poprzednie edycje poruszać ma problematykę ochrony i budowania tożsamości w oparciu o wzajemny szacunek i godne współistnienie. Tym razem artyści ISW „wracają do domu”, a po raz pierwszy ekspozycja w sposób bezpośredni wzbogacona zostanie prezentacją twórczości Jana Bucka. Ekspozycyjny mix to dwie autonomiczne wystawy – prace ponad dwudziestu artystów związanych z Zieloną Górą oraz wystawa prac serbołużyckiego artysty. Taki zabieg służyć ma podkreśleniu dużego przywiązania Jana Bucka do polskiej sceny artystycznej, przyjaźni oraz estymy jaką artysta ją darzył. Ekspozycja wydaje się być również właściwą pointą dla całego, dwuletniego projektu. Wszędzie – Nigdzie – Dom to refleksja na temat „mapy” tożsamości narodowych, cywilizacyjnych, mentalnych, ale też refleksja dotycząca transgraniczności w możliwie szerokim tego pojęcia znaczeniu. Przenoszone z pokolenia na pokolenie sądy, zwyczaje, wierzenia czy nawet codzienne zachowania są wypadkową środowiska i jego pochodnych – niezależnie od tego czy o tym wiemy, czy nie. Historyczne, socjologiczne, geograficzne itp. opisanie tych zjawisk nie zawsze jest możliwe i prawie zawsze nie jest komplementarne. Wystawa Wszędzie – Nigdzie – Dom aspiruje do uzupełnienia nienazwanego – choćby idąc za myślą św. Augustyna: „gdy nie pytają to wiem, a gdy pytają to nie wiem”. Dzieło nie pyta, dzieło wie.
Radosław Czarkowski
Premier Wolnego Kraju Saksonia, Michael Kretschmer
Premier Kraju Związkowego Brandenburgia, dr Dietmar Woidke
Konsul Generalny Republiki Federalnej Niemiec we Wrocławiu, Martin Kremer
Marszałek Województwa Lubuskiego, Marcin Jabłoński
Marszałek Województwa Dolnośląskiego, Cezary Przybylski
Rektor Uniwersytetu Zielonogórskiego, prof. dr hab. Wojciech Strzyżewski
Rektor Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, prof. Wojciech Pukocz
Sorbisches Muzeum Bautzen/Serbski muzej Budyšin
Wendisches Museum Cottbus/Serbski muzej Chóśebuz
Museum Schloss und Festung Senftenberg/Kunstsammlung Lausitz
Muzeum Miejskie Wrocławia
Biuro Współpracy Zagranicznej i Europejskiej Współpracy Terytorialnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego
Organizatorzy:
Kuratorzy wystaw: dr hab. Radosław Czarkowski, prof. UZ; Marta Gawęda-Szymaniak
Czas trwania wystaw: 02.02.2024-05.05.2024
Wszystko jest pejzażem. Serbołużycki malarz Jan Buck
Hommage à Jan Buck IV. WSZĘDZIE – NIGDZIE – DOM
