Wystawa Boże obrazy – sztuka ikonowa wprowadza w pełen ekspresji i oryginalności świat kultury bizantyjskiej. Z tą sztuką związana jest znaczna część chrześcijaństwa, bowiem przed podziałem Kościoła na wschodni i zachodni świętych w przedstawieniach ikonowych czcili wszyscy chrześcijanie. Ikony, w odróżnieniu od sztuki Zachodu, są mocniej związane z liturgią i w ciągu wieków uległy stosunkowo niewielkim zmianom. Wyobrażenia świętych musiały być bowiem wierne archetypom zawartym w hermenejach i podlinnikach. Uważano, że zgodnie z doktryną Kościoła wschodniego w ikonach Chrystusa, Matki Bożej i świętych tkwi cząstka ich świętości przenikająca obraz, a archetypy przedstawień zostały objawione pierwszym malarzom zakonnym.
Sztuka tworzenia ikon dotarła na Ruś z Bizancjum w XI wieku wraz z przyjęciem chrześcijaństwa. Jednak dopiero XV wiek stał się „złotym wiekiem” rosyjskiego malarstwa ikonowego. Ukoronowaniem moskiewskiej szkoły malowania ikon były dzieła – Andreja Rublowa (1370-1430) i Dionizego (połowa XV i pierwsza ćwierć XVI w.) Natomiast w XVIII, a przede wszystkim w XIX stuleciu na malarstwo ikon przemożny wpływ wywarła sztuka świecka wnosząca elementy wielkich stylów od baroku po secesję. Stąd w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku ta tradycyjna twórczość nie wytrzymała konkurencji taniej fabrycznej produkcji. Jednakże najlepsi artyści pozostali wierni tradycji. Głównymi odbiorcami dzieł w stylu klasycznym byli staroobrzędowcy.
Na wystawie zaprezentowanych zostało blisko 90 dzieł, są wśród nich wyobrażenia Chrystusa, Matki Bożej, Świętego Mikołaja oraz przedstawienia świąteczne. Na odrębny zespół zabytków sztuki prawosławnej składają się odlewane w mosiądzu i często zdobione różnobarwnymi emaliami, krzyże raspatijne, składeny oraz plakietki wotywne. Prezentowane dzieła powstały od XVIII do początków XX wieku.
Ikona jest obecna w polskiej kulturze od wieków. Także współcześnie ta sztuka łącząca Wschód z Zachodem funkcjonuje w twórczości artystycznej. Wystawę zamyka grupa prac polskich artystów z lat 80. XX wieku, dla których ikona stała się inspiracją. Jest wśród nich olejna realizacja Eikon Stanisława Filipczuka oraz trzy Impresje na temat ikonek Stefana Słockiego, jednego z nestorów zielonogórskiego środowiska plastycznego. Prezentowane grafiki są częścią większego zespołu i zostały wypożyczone z Działu Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersyteckiej w Zielonej Górze. [Longin Dzieżyc]
Termin wystawy
26.02–24.09.2020
Kurator wystawy
dr Longin Dzieżyc
Ave verum corpus Francis’a Poulenca w wykonaniu chóru Polirytmia powitało gości przybyłych na otwarcie wystawy “Boże obrazy. Sztuka ikonowa”. Tym razem początek wydarzenia miał miejsce w Sali Witrażowej, a powodem tego była ważna okoliczność. Otóż do zbiorów Muzeum Ziemi Lubuskiej trafiły dwa obrazy, nieżyjącego już malarza poznańskiego – Jerzego Piotrowicza. Z darem tym przyjechała do Zielonej Góry Anna Małgorzata Potocka – prezeska Towarzystwa noszącego imię Artysty. Pierwsza z przekazanych prac “Uczta” nawiązuje do tradycji bachicznych regionu i dodatkowo koresponduje z zakupionym w 1987 roku obrazem Piotrowicza “Uczta w atelier”. Drugim przywiezionym dziełem jest jeden z ostatnich autoportretów malarza.
Nie było artysty, który tak jak ten, byłby związany z muzeami – powiedział Leszek Kania, dziękując za cenny podarunek. – W swoich pracach Piotrowicz nawiązywał do twórczości wielkich mistrzów, których miał okazję podziwiać m.in. w słynnym madryckim Prado. Dyrektor MZL przypomniał także pokrótce życiorys malarza oraz jego inspiracje.
Partia utworów cerkiewnych w znakomitym wykonaniu chóru Polirytmia stała się wprowadzeniem do drugiej części spotkania – otwarcia wystawy sztuki ikonowej.
Na ekspozycji znalazło się ponad sto obiektów, będących pewnym wyborem, spośród blisko 300, jakie znajdują się w naszej kolekcji – powiedział dr Longin Dzieżyc, kurator wystawy. Składają się na nią ikony, krzyże raspatijne, plakietki wotywne. Prezentację dopełniają cztery prace współczesne z lat 80. XX wieku. Są to trzy grafiki Stefana Słockiego, które wypożyczone zostały ze zbiorów specjalnych Biblioteki Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz praca olejna Stanisława Filipczuka.
