Wystawa składa się z kilku bloków ukazujących cenne obiekty Działów: Sztuki Dawnej, Historycznego, Winiarskiego oraz Sztuki Współczesnej. Elementem spajającym pokaz jest stuletnia historia instytucji umieszczona na planszach oraz poczet portretów dyrektorów instytucji, których autorką była Irena Bierwiaczonek.

Prezentacja kolekcji Działu Sztuki Współczesnej MZL nie mogła się obejść bez pastelu Olgi Boznańskiej “Dziewczynka ze słonecznikami”. To znakomite dzieło wybitnej młodopolskiej malarki należy do najcenniejszych obiektów w naszych zbiorach, podobnie jak niemal abstrakcyjny “Pejzaż morski” Władysława Strzemińskiego, jednego z pionierów nowoczesnej polskiej plastyki. Ważne miejsce na ekspozycji zajmują prace przedstawicieli polskiego koloryzmu (inaczej kapizmu), wśród nich “Martwa natura” Jana Cybisa, zwanego “papieżem kapistów”, czy znacznie późniejsza kompozycja pejzażowa jego wybitnego ucznia – Tadeusza Dominika. Naszą kolekcję reprezentują także dzieła abstrakcji ekspresyjnej – m.in. pulsujący energią barw obraz Alfreda Lenicy – jak również członków Grupy Krakowskiej: Tadeusza Brzozowskiego, Tadeusza Kantora i Marii Jaremy. Ważne miejsce zajmują ponadto eksperymentalne kompozycje na pograniczu malarstwa, reliefu czy instalacji przestrzennej, m.in. autorstwa Henryka Stażewskiego – postaci ikonicznej dla polskiej i światowej awangardy – jak również Stefana Gierowskiego, Kajetana Sosnowskiego, Zbigniewa Gostomskiego i Jana Berdyszaka.

Odrębną grupę prac stanowią dzieła reprezentatywne dla sztuki surrealizmu i metafory, począwszy od gwaszu Andrzeja Wróblewskiego (jednego z ostatnich dzieł tragicznie zmarłego artysty), poprzez wieloznaczne kompozycje Kazimierza Mikulskiego, Stanisława Fijałkowskiego, Zbigniewa Makowskiego, a także bliski abstrakcji, zarazem poetycki “Pomnik kosmonautom” pędzla Erny Rosenstein, czy wysmakowany intelektualnie projekt plakatu autorstwa Eugeniusza Geta-Stankiewicza. Na osobnym miejscu warto przyjrzeć się fotograficznej instalacji poznańskiej artystki Izabelli Gustowskiej, nazywanej “pierwszą damą sztuki multimedialnej w Polsce”.

Obiekty Działu Historycznego eksponowane na wystawie jubileuszowej to wyjątkowe zabytki, które rzadko lub prawie wcale nie prezentujemy. Dwa najcenniejsze z nich to: Extract protocolli Judycij Grunbergensis ex actis Inquisitionalibus et Procesu criminali contra Malefacias de Annie 1663, 1664, 1665 oraz plan Zielonej Góry Donatusa Büttnera z 1784 r.

Pierwsze z dzieł to „wyciąg“ z protokołów sądu zielonogórskiego z akt procesów przeciw czarownicom. Protokoły (wyciągi) dokumentują całokształt czynności prawnych, obejmują zarówno przesłuchania jak i decyzje sądowe, zawierają wiele informacji o przebiegu działań procesowych, stosowanych torturach, o zadawanych podejrzanym pytaniach i treści odpowiedzi. Jest to aktualnie jedyne zachowane źródło bezpośrednio informujące o zielonogórskich procesach czarownic. Extrakt uważać należy za dokument – zabytek o znaczeniu wyjątkowym. Jest bowiem dokumentem bezpośrednim – dokumentuje, a nie opisuje wydarzenia.

Mapa Büttnera – najstarszy plan miasta jaki posiadamy w naszych zbiorach. Jest to ręcznie kolorowany na pergaminie obraz centrum miasta, w skali 1:1000. W prawym dolnym roku planu znajduje się legenda. Tworzą ją między innymi znaki i objaśnienia (domy kryte dachówką, gontem, budynki królewskie, wodociągi). W prawym górnym roku mapy znajduje się róża wiatrów, plan ma odwróconą orientację (orientacja południowa). Podane są nazwy niektórych ulic i budynków, zaznaczono też parcele i ich numery, ogrody, pola, łąki i winnice oraz główne ulice wylotowe z Rynku.

Innym niezwykle ciekawym obiektem są kamienia hańbiące – średniowieczne narzędzie tortur. Na wystawie zobaczyć również można cymelia związane z dziejami naszego miasta, m.in. listę poległych zielonogórzan w czasie I wojny światowej, a także Dyplom dla Tadeusza Piłata, pierwszego dziecka urodzonego w Zielonej Górze w 1945 r.

Egzemplifikacją polskich tradycji szlachecki z naszych zbiorów jest prezentacja pasów kontuszowych, niezwykle rzadkich i cennych elementów stroju  polskiej szlachty XVIII w. Są to pasy czterostronne; strony prawa i lewa są podzielone wzdłuż na dwie połowy i różnią się kolorystyką oraz wzorem.

Naszą prezentację uzupełniają wykonane na pergaminie tablice genealogiczne rodu Starchwitz (z 1838 r.) oraz Rotschütz ( z 1815 r.).

Kuratorzy wystawy
dr Arkadiusz Cincio, dr Longin Dzieżyc, Marta Gawęda, Jacek Gernat, Renata Gresiuk-Kowalska, Leszek Kania,  dr Izabela Korniluk