Wernisaż rozpoczął się powitaniem gości przez dyrektora Muzeum Ziemi Lubuskiej, Leszka Kanię, który podziękował za życzliwość oraz wsparcie Muzeum Lubuskiemu im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim, dzięki któremu ta wystawa mogła powstać. Wśród obecnych gości znaleźli się Joanna Skrodzka, kierowniczka filii Muzeum Lubuskiego Zagroda Młyńska w Bogdańcu oraz dr Mirosław Pecuch, który od wielu lat prowadzi konkurs im. Michała Kowalskiego, przedstawiciela mniejszości ukraińskiej. Leszek Kania serdecznie przywitał również córkę Michała Kowalskiego – Lidię Świątkowską. Wśród zaproszonych gości znaleźli się również przedstawiciele różnych organizacji propagujących kulturę ukraińską i łemkowską, w tym wieloletnia przewodnicząca Oddziału Lubuskiego Związku Ukraińców w Polsce, Stefania Jawornicka, przewodniczący zielonogórskiego Koła Związku Ukraińców w Polsce, Wasyl Szlachtycz oraz przedstawiciel Zjednoczenia Łemków, Michał Szafran. Na spotkaniu obecni byli także profesorowie Józef Korbicz i Andrzej Ksenicz z Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz ks. Mitrat Julian Hojniak, proboszcz parafii greckokatolickiej w Zielonej Górze.
Ważnym momentem było odczytanie listu od dyrektorki Muzeum Lubuskiego dr Ewy Pawlak, która z przyczyn osobistych nie mogła uczestniczyć w wernisażu. Przemowę odczytała Joanna Skrodzka. Dyrektor wyraziła swoje uznanie dla inicjatywy związanego z konkursem pisanek im. Michała Kowalskiego oraz podziękowała za owocną współpracę, która pozwoliła na prezentację tej pięknej tradycji również na południu województwa lubuskiego. Zaznaczyła wagę dalszej współpracy w promowaniu i pogłębianiu wiedzy o dziedzictwie kulturowym regionu.
Kolejnym punktem programu było wystąpienie dra Grzegorza Wanatki, kuratora wystawy, który podkreślił zasługi Michała Kowalskiego w kultywowaniu tradycji ukraińskiej i łemkowskiej na terenie ziem polskich.
Kowalski poświęcił swoje życie na promowanie i utrwalanie tych wartości kulturowych, mimo przeciwności losu, jakie spotkały go w latach 60. Wystawa prezentuje różnorodność i bogactwo pisankarskiej sztuki. To okazja do podziwiania pisanek z różnych regionów, które doskonale ilustrują fenomen tego tradycyjnego rzemiosła – podkreślił dr Grzegorz Wanatko.
Ostatnią częścią spotkania był wykład dr Mirosława Pecucha pt. Zapisane światy, który dotyczył kształtowania się historii pisania pisanek oraz ich motywów. Wskazał, że pisanka jest przede wszystkim symbolem życia, nadziei i radości, a także symbolem harmonii oraz Odrodzenia. Przeniknięta jest sztuką ludową, która charakteryzuje się nie tylko walorami estetycznymi, ale głębokim, rytualnym i symbolicznym znaczeniem. Pisanka nie jest jedynie ozdobionym jajkiem – to zapis całej sztuki ludowej, która kondensuje w sobie tak wiele obrazowo-symbolicznych treści.
Dr Mirosław Pecuch podkreślił, że zarówno w przeszłości, jak i obecnie, pisanki pełnią różnorodne funkcje. Wykorzystywano je jako środek zapobiegający klęskom, leczący ludzi, chroniący przed pożarami. Istniało także przekonanie, że skorupki pisanki wędrują do innego świata, wysyłając przesłanie zmarłym.
„Pisanki mają długą historię sięgającą najdawniejszych czasów. Najstarsze przykłady pisanych jajek mają ponad 5000 lat, a znaleziska archeologiczne pokazują ich obecność we wczesnym średniowieczu. Warto zaznaczyć, że pisanki są nie tylko znane w Polsce, ale również na całym świecie, szczególnie wśród narodów słowiańskich” – dodał Pecuch.
Każda pisanka, nawet najmniejsza, jest wynikiem pracy wielu pokoleń i przenosi w sobie magiczne, symboliczne znaczenie. Dlatego też podziwianie tych dzieł sztuki jest nie tylko podróżą w głąb tradycji, ale także do świata symboli i znaczeń, które wciąż żyją w naszej kulturze.
Wieczór uświetnił występ duetu „Осяйна і Живосил”, który tworzy dwoje muzyków i kompozytorów: Wasyl Lutyj i Oksana But. Wasyl Lutyj jest autorem około 450 utworów, wśród których warto wymienić „Меч Арея” (Miecz Areja) czy „Донецький аеропорт” (Donieckie lotnisko). Muzyk współpracuje z wieloma ukraińskimi zespołami m.in. „Рутенія”(Ruś) czy „Тінь Сонця”(Cień Słońca). Weteran Ukraińskich Sił Zbrojnych wojny 2014 roku. Oksana But jest reżyserem dźwięku, liderem zespołu folklorystycznego „Буття” a ponadto komponuje własne utwory. Wizytówką duetu jest eksperymentalne łączenie pieśni wykonywanych na archaicznych i współczesnych instrumentach, wśród których znajdują się m.in. lira, huculskie diatoniczne cymbały, bandura, kazu. Podstawowy repertuar zespołu stanowi śpiewana poezja T. Szewczenka, Ł. Ukrainki, I. Franka, W. Stusa, P. Tyczyny, W. Symonenka. Ważna część stanowią również autorskie aranżacje oraz folkowe improwizacje charakteryzujące się harmonią i rytmiką.
Konkurs został zapoczątkowany w 1971 roku przez wywodzącego się z zachodniej Łemkowszczyzny działacza mniejszości ukraińskiej Michała Kowalskiego. Organizowany przez gorzowskie koło Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, skierowany był początkowo do mniejszości ukraińskiej w Polsce, jako jeden z czynników podtrzymujących ukraińską etniczność, nabrał jednak z biegiem czasu wymiaru ponadetnicznego. Obecnie Konkurs współorganizują gorzowskie koła Związku Ukraińców w Polsce i Zjednoczenia Łemków oraz Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta w Gorzowie Wlkp.
Celem Konkursu jest popularyzacja przekazywanych z pokolenia na pokolenie tradycji pisania pisanek wielkanocnych. Skierowany jest do osób od lat zajmujących się tradycyjnym pisankarstwem, jak i tych, którzy dopiero próbują swych sił w tradycyjnym pisaniu pisanek. Jedynym warunkiem uczestnictwa jest prezentowanie tradycyjnych technik i motywów pisankarskich.
Na Konkurs zgłaszają swoje prace zarówno pisankarze z różnych zakątków Polski, jak i z zagranicy, głównie z Ukrainy, Kanady i Stanów Zjednoczonych. Pisanki przysyłane na konkurs prezentują różnorodne regiony. Szczególną kategorię stanowią pisanki inspirowane Huculszczyzną. Poza tym pisanki nadsyłane na konkurs prezentowały wzory wywodzące się z Łemkowszczyzny, Bojkowszczyzny, Lubelszczyzny, Podlasia, Kurpiów, Śląska Górnego i Opolskiego, Sokalszczyzny, Wschodniego Podola, Wołynia, Pokucia, Wileńszczyzny, Łużyc, Mazowsza, regionu Krakowskiego i innych.
Kurator wystawy: dr Grzegorz Wanatko
Ekspozycja powstała przy współpracy z Muzeum Lubuskim im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim
Czas trwania wystawy: 06.03.2024 – 5.05.2024 (w przypadku ewentualnej zmiany daty trwania wystawy, powiadomimy o tym na naszej stronie internetowej i w mediach społecznościowych).
Zdjęcie w tle: pisanki autorstwa Barbary Pawlickiej
