Międzynarodowe sympozjum badawcze pt. „Hommage à Jan Buck” – lubuskie i dolnośląskie konteksty: geografia, historia i sztuka zakończyło się z powodzeniem. Nad jego przebiegiem czuwała dr Lidia Głuchowska z Instytutu Sztuk Wizualnych Uniwersytetu Zielonogórskiego, kierowniczka naukowa projektu.
W wydarzeniu uczestniczyli wybitni historycy oraz historycy sztuki, a także pasjonaci tematyki serbołużyckiej oraz artyści utrzymujący przyjaźnie z Janem Buckiem. Sympozjum uroczyście otworzył dyrektor Muzeum Ziemi Lubuskiej – Leszek Kania, wskazując na kontekst przedsięwzięcia. – Z okazji obchodów 100. rocznicy urodzin Jana Bucka, Muzeum Serbołużyckie w Budziszynie oraz Instytut Sztuk Wizualnych z Uniwersytetu Zielonogórskiego podjęły działania w ramach transgranicznego projektu, realizowanego po obu stronach granicy – mówił Leszek Kania.
Gości uroczyście powitali także Członek Zarządu Województwa Lubuskiego – Tadeusz Jędrzejczak.
– Z ogromną radością odpowiedziałem na to wyjątkowe wydarzenie – wyraził Tadeusz Jędrzejczak. – Współpraca polsko-niemiecka, zwłaszcza przygraniczna współpraca z Saksonią i Brandenburgią, jest istotna. W ciągu ostatnich ośmiu lat województwo lubuskie zacieśniło współpracę z naszymi partnerami. Jestem zadowolony, że ta wystawa została zorganizowana tutaj, w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze.
Prof. dr hab. inż. Justyna Patalas-Maliszewska, prorektor ds. współpracy z gospodarką, zabrała głos w imieniu Rektora Uniwersytetu Zielonogórskiego, prof. dr hab. Wojciecha Strzyżewskiego. Wyraziła uznanie oraz podziękowania w kierunku dr Lidii Głuchowskiej, która skutecznie koordynowała cały projekt. Zaznaczyła, że to ogromny zaszczyt uczestniczyć w tym wydarzeniu. Prof. Patalas-Maliszewska wskazała na intensywną pracę całego zespołu, która umożliwiła dzisiejsze spotkanie na terenie Muzeum Ziemi Lubuskiej, prezentując jednocześnie efekty polsko-niemieckiej współpracy.
Pełnomocniczka ds. Serbołużyczan Miasta Chociebuż, Anna Kosacojc-Koselowa (Kossatz-Kosel), podkreśliła
– Jako Serbołużyczanka i Wendyjka czuję głęboką dumę z faktu, że dziś wspólnie uhonorujemy Jana Bucka, jednego z najwybitniejszych artystów. Jego twórczość oraz życiowa droga stanowią unikalne odzwierciedlenie budowania i rozwijania osobistych relacji oraz wpływów artystycznych między społecznościami Serbołużyczan, Polaków i Niemców.
Dodała, że bez artystycznego kształcenia Jana Bucka w Polsce, wielowymiarowy rozwój jego twórczości byłby niemożliwy.
Dyrektorka Muzeum Serbołużyckiego w Budziszynie, Christina Boguszowa/Bogusz opowiedziała o początkach projektu.
– Muzeum Serbołużyckie w Budziszynie było pionierem w inicjowaniu tego projektu, posiadając najobszerniejszą kolekcję prac Jana Bucka, odzwierciedlającą wszystkie etapy rozwoju jego twórczości. Sukces tego znaczącego międzynarodowego przedsięwzięcia był możliwy dzięki zaangażowaniu licznych partnerów, którym serdecznie dziękujemy – wyjaśniła Christina Boguszowa/Bogusz.
Zaznaczyła, że projekt przyczynił się do nawiązania nowych znajomości oraz pogłębił istniejące kontakty i przyjaźnie.
Dr Głuchowska przypominała o inicjatywie Instytutu Sztuk Wizualnych Uniwersytetu Zielonogórskiego, która ponad dwa lata temu zaowocowała polsko-serbołużycko-niemieckim projektem Hommage à Jan Buck. Misją tego monumentalnego transgranicznego przedsięwzięcia, które zakończone zostanie w 2025 roku w Złym Komorowie/Senftenbergu na Łużycach, jest pogłębienie wiedzy na temat historii i współczesności związków polsko-serbołużyckich, nie tylko w sferze sztuki. Ich symbolem jest Jan Buck – przedstawiciel najmniejszej nacji słowiańskiej, a zarazem największej mniejszości narodowej w Niemczech – Serbołużyczan. Dr Głuchowska podkreśliła, że Jan Buck przełamał lokalne status quo, wyprowadzając sztukę swej nacji z wąskiej sfery folkloryzmu, w której tkwiła z oporu przed asymilacją z dominującą kulturą niemiecką i wskazał jej drogę ku europejskiemu modernizmowi, a to pod wpływem impulsu ze swych studiów artystycznych we Wrocławiu. Projekt Hommage à Jan Buck, który zrodził się w Zielonej Górze, gdyż artysta ten utrzymywał też intensywny kontakt z tutejszym środowiskiem twórczym, ma pionierski charakter w zakresie badań nad polsko-serbołużyckimi relacjami artystycznymi i wnosi istotny wkład w międzynarodowy dyskurs o potrzebie rewizji hierarchicznej geografii kulturowej oraz decentralizacji historii sztuki. Następnie dr Głuchowska zaprezentowała wglądówkę do filmu z poprzedniej edycji projektu we Wrocławiu – miejscu inspirującej edukacji artystycznej Jana Bucka we wczesnych latach powojennych.
Dr hab. Piotr Pałys, prof. Instytutu Śląskiego, który zastąpił dr. Pëtša Šurmana/Petera Schurmanna z Instytutu Serbołużyckiego przedstawił historię kształtowania się stosunków polsko-serbołużyckich. Omówił skrystalizowanie wzajemnych kontaktów naukowych i kulturalnych między obiema społecznościami. Profesor zwrócił uwagę na istotny fakt, że Polacy i Serbołużyczanie prowadzili wspólną politykę w trakcie kongresu mniejszości narodowych w Genewie. Ta współpraca objęła także kwestie edukacyjne, a niektórzy Serbołużyczanie mieli możliwość nauki w polskich szkołach.
Wystąpienie prof. Tomasza Jaworskiego z Instytutu Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego miało charakter retrospektywny. Profesor, będąc jednocześnie prezesem Towarzystwa Studiów Łużyckich w Zielonej Górze, podzielił się wspomnieniami dotyczącymi genezy tego towarzystwa. Wspomniał pierwsze spotkanie i współpracę z Witoldem Piwońskim, który pomagał mu w założeniu towarzystwa. Przedstawił zorganizowane konferencje oraz wydane prace zbiorowe.
Dr Tomasz Fetzki z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Zielonogórskiego wygłosił referat pt. „Ślady kultury serbołużyckiej w Lubuskiem i Dolnośląskiem – impresje pasjonata”. Podkreślił konieczność zachowania resztek kultury serbołużyckiej w Polsce, zachęcając do podejmowania działań na rzecz ich ochrony i renowacji. Dr Fetzki podkreślił, że wartościowe wymagają troski i opieki, a ich zaniedbanie może prowadzić do utraty kulturowego dziedzictwa. Zakończył swoje wystąpienie cytując słowa Adama Mickiewicza, wskazując na konieczność ochrony i pielęgnowania kulturowych skarbów przed zapomnieniem.
Dr Agnieszka Łachowska z Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Głogowie wygłosiła referat o pragmatyzmie mikrostruktur społecznych Serbołużyczan, zwracając uwagę na troskę o tożsamość, kulturę materialną oraz stroje ludowe. Zaprezentowane wnioski z badań dotyczyły kapitału społecznego i stroju ale także kultury materialnej. W swoim wystąpieniu dr Łachowska podkreśliła znaczenie zachowania dziedzictwa kulturowego i konieczność szerszego wprowadzenia wiedzy na temat Łużyc Górnych i Dolnych do podręczników szkolnych. Skoncentrowała się na mikrostrukturach społecznych Serbołużyczan, analizując ich troskę o tożsamość, kulturę materialną i tradycyjne stroje ludowe. Badania obejmowały obszar wschodniej części Dolnych Łużyc.
Dr Karolina Zychowicz z Instytutu Sztuk Wizualnych Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawiła temat „Jan Buk/Buck a ruch plenerowy w Polsce”. Podczas prezentacji omówiła rozwój plenerów w Polsce. Wyróżniła Biennale Form Przestrzennych w Elblągu i Sympozja Złotego Grona w Zielonej Górze, które odgrywały kluczową rolę w latach 60. i 70 XX w. Scharakteryzowała polskie plenery, na które zapraszano Jana Bucka, wskazując, że zazwyczaj utrzymane były w tradycji XIX-wiecznych plenerów. Dr Zychowicz dodała, że sam artysta brał udział w innych tego typu wydarzeniach, organizowanych w krajach demokracji ludowej, takich jak Węgry czy Bułgaria.
Piotr Gaglik, członek Towarzystwa Polsko-Serbołużyckiego Oddziału Dolnośląskiego we Wrocławiu, podzielił się swoim doświadczeniem związanym z Łużycami w prezentacji pt. „Moje półwiecze z Łużyczanami”. Następnie, Pètr Buk, syn artysty Jan Buk/Buck, przedstawił „Mój ojciec Jan Buk/Buck i jego kontakty z polską sceną artystyczną”. Prezentacja zawierała również rodzinne fotografie oraz zdjęcie indeksu Jana Bucka z Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu z 1949 roku. W debacie wzięli udział także artyści: Henryk Krakowiak i Grażyna Michalak-Bazylewicz. Adam Bagiński, jeden z zaproszonych artystów, nie mógł uczestniczyć w sympozjum. Mimo tego jego znajomość z Janem Buckiem nie została pominięta w debacie.
Dziękujemy wszystkim prelegentom, którzy wzięli udział w sympozjum, dzieląc się nie tylko swoją wiedzą, lecz również osobistymi doświadczeniami i znajomościami z samym Janem Buckiem. To były inspirujące wystąpienia, które wniosły znaczący wkład w nasze zrozumienie kontekstów, w których tworzył artysta.
