Ten wybitny malarz, publicysta i pedagog, zwany żartobliwie „papieżem kapistów”, był twórcą ich doktryny. Estetyka kapizmu (inaczej koloryzmu), którą propagował, odrzuciła malarstwo „literackie”, symboliczne, awangardowe. Podkreślała czysto malarskie walory obrazu, skupiając swoją uwagę na kompozycji, harmonii barwnej, efektach fakturalnych. Malarstwo Cybisa nazywane jest „klasycznym elementarzem polskiego koloryzmu”, a kapizm okazał się jedną z bardziej wpływowych doktryn estetycznych w sztuce polskiej XX wieku. W twórczości artysty dominowała kameralna tematyka, koncentrująca się głównie wokół martwej natury, pejzażu, portretu i aktu. W kompozycjach tych można dopatrzyć się wpływów francuskiego postimpresjonizmu, szczególnie malarstwa Paula Cēzanne’a i Pierre’a Bonnarda.
W prezentowanych martwych naturach kształt wyobrażonych przedmiotów został podporządkowany jakościom malarskim i kolorystycznym harmoniom. Utrwalone na płótnach naczynia i draperie stanowiły doskonały pretekst do prowadzenia „gier barwnych”. Cybis malował zarówno wielobarwne martwe natury, jak i kompozycje utrzymane w gamach monochromatycznych, zniuansowanych z dużym wyczuciem, czego doskonałym przykładem jest Martwa natura z ok. 1940-41 roku, prezentowana na XXIV Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji w 1948 roku. Stonowaną kolorystykę chętnie ożywiał też mocniejszymi akcentami czerwieni, żółci czy ultramaryny, co widoczne jest zwłaszcza w Martwej naturze z ok. 1935-1936. W związku z problematyką koloru interesowała artystę również metoda nakładania farby. Nawarstwiając barwne powłoki, uzyskiwał w ten sposób większą głębię koloru oraz wyrazistość faktury – przypominającej konsystencję chropowatego reliefu – która zaciera zarysy wyobrażonych przedmiotów i zarazem potęguje ekspresję prac.
Opis zdjęć:
Jan Cybis urodził się w 1897 we Wróblinie koło Głogówka, zmarł w 1972 roku w Warszawie. W latach 1919-1921 studiował we wrocławskiej Akademii Sztuki i Przemysłu Artystycznego pod kierunkiem Ottona Müllera. W 1921 roku przeniósł się na krakowską Akademię Sztuk Pięknych do pracowni Józefa Pankiewicza. Wraz z grupą studentów krakowskiej uczelni (m.in. Hanną Rudzką-Cybisową, Zygmuntem Waliszewskim, Józefem Czapskim, Arturem Nachtem-Samborskim, Piotrem Potworowskim) założył w 1923 roku stowarzyszenie Komitet Paryski, z którym wyjechał w roku 1924 do Paryża. Z ówczesnej stolicy sztuki powrócił do Polski w 1931 roku, inicjując rozwój ruchu kolorystycznego w polskim malarstwie międzywojennym. Był profesorem warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz wykładowcą Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Sopocie.
