Istotną i niezwykle cenną część bogatych zbiorów Działu Sztuki Współczesnej MZL stanowią dzieła pochodzące z ogólnopolskich wystaw Złotego Grona, które odbywały się w Zielonej Górze w latach 1963–1981. Są one trwałym, materialnym śladem po legendarnej imprezie plastycznej, która w ciągu swojej bez mała dwudziestoletniej historii skupiła liczną rzeszę artystów z Polski i zagranicy. Wystawy i Sympozja Złotego Grona są uważane za jedną z najważniejszych imprez plastycznych w powojennych dziejach polskiej sztuki. To także istotny rozdział w życiu kulturalnym miasta i regionu. Ich genezy należy szukać w pozytywnym klimacie towarzyszącym zielonogórskiej plastyce, aktywności środowiska artystycznego oraz w poparciu ówczesnych władz politycznych. Pomyślane jako spotkania twórców i teoretyków sztuki należały, obok Plenerów Koszalińskich w Osiekach i Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, do najciekawszych inicjatyw polskiej awangardy lat 60. XX wieku. Ich pomysłodawcą był zielonogórski artysta Marian Szpakowski (1926–1983), sprawujący wówczas funkcję prezesa Zielonogórskiego Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków.
Autorzy i tytułu prac znajdują się końcu strony.
Odbywające się w cyklu biennalowym przeglądy złotogronowe miały zasięg ogólnopolski, a przez pewien czas również międzynarodowy. Uznane zostały przez znawców przedmiotu za prestiżowe forum prezentacji sztuki, a trzecią edycję w 1967 roku z wystawą Przestrzeń i wyraz oceniono jako awangardową na gruncie poszukiwań nie tylko w Polsce. Wysoki poziom dyskusji nad problemami najnowszej sztuki zapewniało uczestnictwo czołowych teoretyków, członków Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki – AICA, m.in. Jana Białostockiego, Heleny Blum, Zdzisława Kępińskiego oraz patronat Instytutu Sztuki PAN kierowanego przez prof. Juliusza Starzyńskiego. Pośród wielu wybitnych osobowości polskiej kultury w sympozjach brali udział m.in. Artur Sandauer, Julian Przyboś, Irena Jakimowicz, Stanisław Lorentz i Ryszard Stanisławski.
Ważną rolę we współorganizowaniu kolejnych edycji tego przedsięwzięcia artystycznego pełniło Muzeum Ziemi Lubuskiej. Od samego początku użyczało przestrzeni ekspozycyjnych i równocześnie powiększało swoje zbiory, tworząc liczącą się kolekcję, w której przeważają nagrodzone dzieła. Były to głównie zakupy od autorów oraz przekazy z Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze. Regulaminowy wymóg prezentacji najnowszych prac sprawił, iż możliwe było rejestrowanie na bieżąco zmieniających się trendów w sztuce. Zgromadzona w Muzeum kolekcja obejmuje dziś blisko trzysta prac w większości malarskich i graficznych autorstwa około stu osiemdziesięciu artystów, stanowiąc przegląd ważniejszych zjawisk w sztuce polskiej lat 60. i 70. XX wieku, od obrazów postimpresjonistycznych w duchu polskiego koloryzmu, poprzez informel, taszyzm, malarstwo materii, abstrakcję geometryczną czy malarstwo metafory, po tendencje figuratywne i konceptualne. Obszerne archiwum znajdujące się w Dziale Sztuki Współczesnej pozwala również na częściowe udokumentowanie działań efemerycznych, jakie miały miejsce podczas imprez złotogronowych. Dotyczy to głównie aranżacji zrealizowanych w gmachu Muzeum podczas III Złotego Grona w 1967 roku, w ramach wystawy problemowej Przestrzeń i wyraz, podejmującej zagadnienie integracji sztuki z nowoczesna architekturą i urbanistyką, a także późniejszych działań konceptualnych i akcji artystycznych.
Kolekcja zawiera dzieła wybitnych polskich artystów, klasyków współczesności, m.in. takich jak: Marian Bogusz, Tadeusz Brzozowski, Jan Chwałczyk, Andrzej Dłużniewski, Jan Dobkowski, Tadeusz Dominik, Zbigniew Dłubak, Edward Dwurnik, Antoni Fałat, Stanisław Fijałkowski, Józef Gielniak, Stefan Gierowski, Eugeniusz Geppert, Wanda Gołkowska, Zbigniew Gostomski, Józef Hałas, Władysław Jackiewicz, Jerzy Kałucki, Bronisław Kierzkowski, Stefan Krygier, Natalia Lach-Lachowicz, Alfred Lenica, Danuta Leszczyńska-Kluza, Zbigniew Makowski, Lucjan Mianowski, Adam Marczyński, Andrzej Matuszewski, Teresa Miszkin, Henryk Musiałowicz, Jerzy Nowosielski, Roman Opałka, Jerzy Panek, Erna Rosenstein, Jerzy Rosołowicz, Henryk Stażewski, Jan Szancenbach, Jan Tarasin, Zbigniew Tymoszewski, Mieczysław Wejman, Stanisław Wójtowicz. Znajdują się w niej także prace czołowych twórców lubuskich, m.in. Tadeusza Dobosza, Adama Falkiewicza, Klema Felchnerowskiego, Anny Gapińskiej-Myszkiewicz, Andrzeja Gordona, Witolda Nowickiego, Kazimierza Rojowskiego, Mariana Szpakowskiego, Jolanty Zdrzalik. Zespół ten zawiera również bogate zestawy prac artystów skupionych wokół Galerii Autorskich zainicjowanych w połowie lat 70. XX wieku przez dr. Jana Muszyńskiego, m.in.: Kajetana Sosnowskiego, Andrzeja Gieragi, Józefa Burlewicza, Mariana Kruczka, Jana Berdyszaka.
Muzeum Ziemi Lubuskiej od wielu lat stara się pozyskiwać w miarę swoich możliwości prace artystów – uczestników wystaw Złotego Grona – rozszerzając i wzbogacając istniejącą kolekcję o interesujące przykłady dzieł z późniejszego okresu działalności znaczących polskich twórców. Cykliczną formą ekspozycyjną są prezentacje pod hasłem W kręgu twórców Złotego Grona, będące dużymi, monograficznymi wystawami artystów związanych z zielonogórskim biennale. Dotychczas zorganizowane zostały prezentacje twórczości m.in. Tadeusza Dominika, Eugeniusza Markowskiego, Henryka Musiałowicza, Jerzego Nowosielskiego, Tadeusza Jackowskiego, Jana Świtki, Edwarda Dwurnika, Krzysztofa Witolda Skórczewskiego, Teresy Miszkin.
Kolekcja Złotego Grona pozwala na zorganizowanie stałej ekspozycji o charakterze retrospektywnym, obrazującej szeroką panoramę współczesnej plastyki, z uwzględnieniem najistotniejszych nurtów, stylistyk i osobowości. W założeniu wystawa powinna być strukturą otwartą z możliwością wymiany i uzupełnień o kolejne obiekty. Galeria Złotego Grona zlokalizowana w nowych, powstałych po planowanej rozbudowie Muzeum przestrzeniach ekspozycyjnych, będzie największą prezentacją sztuki polskiej w środkowo-zachodniej części naszego kraju, pomiędzy Wrocławiem a Szczecinem, stając się istotnym ogniwem promocji polskiej kultury w obszarze transgranicznym. Będzie to pierwsza stała ekspozycja prezentująca bogate zasoby Działu Sztuki Współczesnej MZL. Zbiór ten, z uwagi na niewielką przestrzeń, eksponowany jest obecnie bardzo fragmentarycznie i symbolicznie na pierwszym piętrze przy klatce schodowej, w postaci czasowych odsłon.
Planowana stała prezentacja kolekcji złotogronowej będzie stanowiła istotny wkład w narrację na temat Wystaw i Sympozjów Złotego Grona, sztandarowej imprezy kulturalnej naszego miasta w latach 60. i 70. XX wieku.
